334CYG
Programma
Voorziening, Collectieve huisvesting
Locatie
Elsene
Datum
2019 - 2023
Thema's
Stedelijk, Renovatie, Circulair, Inclusief, Uitgevoerd, Overheidsopdracht
Fase
Afgerond
Oppervlakte
934 m²
Team
Atelier Menzel, BESP, A+ Concept, ART Valens
Opdrachtgever
BinHôme
Budget
€ 1 700 000
Een intergenerationeel project
Renovatie van voormalige kantoren tot seniorenwoningen met gemeenschappelijke leefruimten en aanleg van een semiopenbare tuin en een « buggycafé ».
Het Zwanen-project bestaat uit seniorenwoningen met gemeenschappelijke leefruimten met respect voor het patrimonium en het leefmilieu, en een nieuwe inrichting voor kleine kinderen, een gezellig « buggycafé » met veel lichtinval in een groene omgeving. Het biedt vandaag een rustige, schaduwrijke plek die ideaal is voor het smeden van banden tussen generaties.
Dit renovatieproject biedt een programmatorisch en sociaal geheel dat de leemte in voorzieningen in het noorden van Elsene opvult, met name voor bepaalde kwetsbare groepen zoals ouderen of ouders met jonge kinderen. Dit modelproject, dat gezamenlijk wordt beheerd door Binhôme en de gemeente Elsene en gesubsidieerd door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, is gevestigd in de ruimte die vrijkwam toen de Elsense Haard haar intrek nam in het Malibranblok. Het opmerkelijke art-decogebouw, ook bekend als “Victory House”, werd in 1938 voltooid door architect Raymond Poppe, ligt samen met het radio-omroepgebouw aan de basis van het Flageyplein en bood van bij het begin waardige en verfijnde sociale woningen.
« Une transformation joyeuse, intelligente et appropriée qui insuffle une nouvelle vie à un complexe de logements existant, grâce à un mariage admirable du neuf et de l'ancien. Dans cette environnement animé, l'activation efficace de la cour intérieure en un contrepoint calme et raffiné - et ouvert au public - est particulièrement méritoire. »
Job Floris
Babycafé en pocketpark - creëren van rustige, inclusieve ruimtes
In de donkere sokkel van het Victory House aan het drukke Flageyplein gaat een hek open en onthult het gebladerte van een indrukwekkende plataan. Een paviljoen met een elektrisch blauw dak springt in het oog. Wandelend door de inrijpoort worden de stadsgeluiden langzaam vervangen door vogelgezang. In het hart van het huizenblok, ooit opgeslokt door een minerale parkeerplaats, leidt een gebogen muur van stampbeton ons nu door een gastvrije bloementuin. In de zomer is het er bijzonder koel. Het geluid van water dat van de tafel druppelt, draagt bij aan de zachte sfeer. De kinderen spelen graag met de waterspiegel en de schommel, terwijl de volwassenen het meubilair verplaatsen op het ritme van de zonneschijn.
In het midden van de tuin vormt een kleurrijk paviljoen het verlengde van een oud bakstenen koetshuis. Een delicaat dak brengt daglicht tot in het hart van het café. Het maaswerk op de metalen structuur speelt met interne en externe grenzen en omhelst de tuin. In het midden van het café, waar de twee niveaus samenkomen, past de bar zich aan elke klant aan, ook de jongste. Het « buggycafé » wordt gerund door een vereniging die zich inzet voor kinderen en biedt ouders een plek om even halt te houden en sociale contacten te onderhouden
Seniorenwoningen met gemeenschappelijke leefruimten - De banden met onze ouderen aanhalen
Niet zelden blijven oudere mensen, nadat hun kinderen het huis hebben verlaten of na het overlijden van hun partner, in te grote en te dure appartementen wonen. Dit modelproject biedt hiervoor een alternatief : woningen van bescheiden grootte, dicht bij winkels en openbaar vervoer. Elke zelfstandige studio heeft een woongedeelte met kitchenette, een slaapgedeelte en een eigen ergonomische badkamer. Deze inperking van de oppervlakte maakt de bundeling van diensten en sociale ondersteuning mogelijk. De acht huurders van de studio’s delen een grote gemeenschappelijke ruimte met uitzicht over het Flageyplein en een toegang tot de tuin, evenals een logeerkamer en een gemeenschappelijke wasruimte. De gemeenschappelijke woonkamer is de ideale ruimte om mensen te ontvangen en banden te smeden, een plek om samen te zijn en op elkaar te letten. Door deze nieuwe manier van leven te aanvaarden, hebben sommige huurders grote, onderbezette woningen kunnen vrijmaken voor gezinnen op de wachtlijst. Deze versobering van behoeften is fundamenteel, omdat het de consumptie van onze materiële hulpbronnen beperkt. Het ondersteunde rationeel ontwerp maakt gebruik van de structurele principes van het gebouw om de woningen onder te verdelen door een minimalistische ingreep waarbij de badkamers verspringend zijn aangebracht binnen de dikte van een technische travee. De spaarzame maar tevens ecologische strategie behield en restaureerde de prachtige art-decoafwerkingen - eiken parketvloeren, gietijzeren radiatoren, lijstwerk en marmeren schoorstenen - net als de raamkozijnen, die weliswaar nieuw zijn, maar nog steeds functioneel. De ingrepen in de private ruimtes zijn beperkt, ten voordele van gezamenlijke elementen in gemeenschappelijke ruimtes om mensen aan te moedigen samen te leven.
Het project Cygnes is genomineerd in de categorie kleine ingrepen van de editie 2023 van de Brusselse architectuurprijs. Ter gelegenheid hiervan publiceert A+ magazine een speciale editie waarin de genomineerde projecten worden belicht.
Circulaire principes
Ontwerp van gemeenschapshuisvesting met respect voor het erfgoed en het milieu (1. Afstand doen, sobere vraag).
De renovatie is zo ontworpen dat er zo weinig mogelijk interventies nodig zijn. De studio's passen op natuurlijke wijze in het raster van het gebouw zonder grote structurele ingrepen (2. Hergebruik, rationele respons die de output beperkt).
De eiken parketvloeren uit de jaren 1930 kregen een nieuw leven : schuren, herstellen en verglazen. Het lijstwerk en de schoorstenen bleven ook bewaard (3. Renoveren, restaureren liever dan vervangen).
De hallen van de studio's zijn gemaakt van terrazzotegels die ter plekke werden gedemonteerd, schoongemaakt en opgeslagen, waardoor onnodig transport werd vermeden. De lay-out van de tegels is zorgvuldig bestudeerd om verschillende partijen tegels van verschillende herkomst, maar met vergelijkbare formaten te combineren in een patroon dat harmonieus is tot op de vierkante meter nauwkeurig. (4. Hergebruik, prioriteit voor hergebruikte materialen, in situ en ex situ).